මල් කැකුළු

නවසිය පනස් හයේ දේශපාලනය හා සමාජීය වශයෙන් ලොකු පෙරළියක් අපේ රටේ සිද්ධ වුණා. ඇස්. ඩබ්ලිව්. ආර්. ඞී. බණ්ඩාරනායක මහතා ප‍්‍රමුඛ සමාජවාදී රජයක් බලයට පත් වුණා. සිංහල රාජ්‍ය භාෂාව වුණා. පාසල්වල සිංහලෙන් ඉගැන්වීමට පටන් ගත්තා. සංස්කෘතික අමාත්‍යංශයක් පිහිටුවල රටේ සංස්කෘතික ප‍්‍රබෝධයක් ඇති කරන්න පොතපතට සම්මාන දීම වගේ වැඩ සටහන් ආරම්භ කළා.

ඒ සමග අපේ වේදිකාවෙත්, සිනමාවෙත්, ළමා ලෝකයෙත් ලොකු පෙරළියකට මඟ පෑදුණා. දීප්තිමත් තරු තුනක් පායලා ඒ අංශ තුනට අමුතු එළියක් වැටුණා. ‘මනමෙ’ වේදිකාවට ගෙන එමින් නාට්‍ය කලාව එළිය කළේ මහාචාර්ය එදිරිවීර සරත්චන්ද්‍ර මහත්තයා. ‘රේඛාව’ අධ්‍යක්ෂණය කරමින් සිංහල සිනමාව එළිය කළේ ආචාර්ය ලෙස්ටර් ජේම්ස් පීරිස් මහත්තයා. ‘කුඩ හොරා’ අමුතු ම ආකාරයේ ළමා චිත‍්‍ර හා කතා රටාවක් හඳුන්වා දෙමින් ළමා ලෝකය එළිය කළේ සිබිල් වෙත්තසිංහ නැන්දා. සරත්චන්ද්‍ර මහත්තයා දැන් අප අතරින් වියෝ වෙලා! ලෙස්ටර් මහත්තයා විශ‍්‍රාම අරන්. ඒත් සිබිල් නැන්දා තාමත් පින්සල, පෑන අත් ඇරලා නෑ. ඒ විතරක් නෙවෙයි, ගන්න සම්මාන අත් ඇරලත් නෑ.

ඇපල් පරිගණකය පටන් ගත් හැටි දැන් දකින කොටත් පුදුම හිතෙනවා. ඒ මුල් ම ඇපල් පරිගණකය අළෙවි කරන්න ගෙනියන්න පෙර පෙට්ටිවල අසුරා ස්ටීව් ජොබ්ස්ගේ නිදන කාමරයේ තැන්පත් කර තිබූ ආකාරය දැක්වෙන ඡායාරූපයක් පසුගිය දා ප‍්‍රථමවරට හෙළිදරවු වුණා.

මේ ඡායාරූපයට නගා තියෙන්නේ 1976 දියි. එතකොට ස්ටීව් ජොබ්ස්ට (Steve Jobs) වයස 21යි. ඔහුගේ මිතුරු ස්ටීව් වොස්නියැක් (Steve Wozniak) සමග එක්ව ඔවුන් දෙදෙනා මේ මුල්ම ඇපල් පරිගණක තැනුවේ ස්ටීව් ජොබ්ස්ගේ මාපියන්ගේ ගෙදර ගරාජයකයි. ඔවුන් ඒ තැනූ මූල් පරිගණක 50 තැන්පත් කරල තිබුණු ආකාරය දැක්වෙන මේ විරල ඡායාරූපය නිකුත් කරනු ලැබුවේ ලබන නොවැම්බර් 16 වැනිදා වෙන්දේසියට තැබෙන දැනට හොඳම තත්වයේ ඇති පැරණි ම ඇපල් පරිගණකය එළි දැක්වීම වෙනුවෙන්.

මෙය දැනට ලෝකයේ ඇති වටිනාම සන්නම ලෙස සැලකෙන ඇපල් පරිගණකයේ ආරම්භක තත්වය තේරුම ගන්නත් හොඳ අවස්ථාවක්. මේ සන්නමෙහි අද වටිනාකම පවුම් බිලියන 60ක්.

ඇපල් පරිගණකයේ ආරම්භය දැක්වෙන මේ කිසිදා එළියට නො පැමිණි ඡායාරූපයක්. ඒ මුල් ම ඇපල් පරිගණකය අළෙවි කරන්න ගෙනියන්න පෙර 1976 දී පෙට්ටිවල අසුරා ස්ටීව් ජොබ්ස්ගේ නිදන කාමරයේ තැන්පත් කර තිබූ ආකාරය දැක්වෙන ඡායාරූපයක් පසුග…

ඔබ ඇස් කන්නාඩි පලඳින අයෙකු නම් ඒවා නොමැතිව පෙනීම පවත්වා ගෙන යාමට කැමතිද? දැන් ඇස් කන්නාඩි, සිවිකාච ආදී කිසිවක් නැතිව නිවැරදි පෙනීම ලබා ගන්නට දැන් නවීන තාක්ෂණය මඟ පාදා තියෙනවා. ලේසර තාක්ෂණය යොදා ගෙන කරන මේ සැත්කම් දැන් නවීන ලෝකයේ බහුලව සිදු වෙනවා. එවැනි එක් ක‍්‍රමයක් ‘ලැසික්’ යනුවෙන් හැඳින්වෙනවා.

එංගලන්තයේ ලන්ඩන් නුවරදී අන්තර්ජාතික වනජීවී ඡායාරූප දැක්ම ඔක්තෝබර් 18 වැනිදා ජාතික ඓතිහාසික කෞතුකාගාරයේ දී ආරම්භ වුණා.

හිම තට්ටු යට සැඟවී වෙසෙන ධ‍්‍රැව වලසුන්ගේ පටන් කිඹුල් පැටවුන්ගෙන් ඔටුන්නක් තනා කැමරාවට මුහුණ දුන් කිඹුල් අම්මා කෙනකු දක්වා ලොව පුරා රටවල් 96ක වන දිවිය දැක්වෙන ඡායාරූප 43,000ක් මෙම අන්තර්ජාතික වනජීවී ඡායාරූප තරගයට ඇතුළත් වුණා.

2013 වසරේ ඡායාරූප 43,000ක් අතරින් ‘2013 වසරේ හොඳම ඡායාරූපය’ ලෙස තෝරා ගනු ලැබුවේ දකුණු අපි‍්‍රකානු කැමරාශිල්පියකු වූ ග්‍රෙග් ඩූ ටොයිට් (Greg du Toit)ගේ සුවිශේෂ ඡායාරූපයක්. එම උළෙලේ කිරුළ ඔහුට හිමිකර දුන් ඡායාරූපය බොට්ස්වානා රාජ්‍යයේ උතුරුදිග තුලි වන රක්ෂිතයේ දී ගන්නා ලද්දක්. අලි ඇතුන්ගේ හැසීරීම් රටා දක්වන මේ ඡායාරූපය බිම් මට්ටමේ ආවරණිත කුටියක් තුළ සැඟවී සිට අඩු ශටර වේගයකින් ගත් එකක්. එහි දිය කඩිත්තක අලි ඇතුන්ගේ ඡායාරූප ගනිමින් සිටියදී හදිසියේම කුඩා ඇත් පැටියකු ඔහුගේ කැමරාව ආසන්නයෙන් ම දිව ගියා. ඔහු වහා කි‍්‍රයාත්මක වුණා. ඒ ඡායාරූපය තමයි, ඔහුට ජය ගෙන දුන්නේ.

මීට වසර කෝටි හතරකටත් එපිට කාලයක දී, මධ්‍ය ඉයෝසීන යුගයේ (Middle Eocene) දී, ඩයිනොසෝරයකුගේ යැයි සිතිය හැකි සතකුගේ ලේ උරා බිව් මොහොතේ දී මියගිය මදුරු පොසිලයක් විද්‍යාඥයන්ට හමු වී තියෙනවා. මෙය අතිශයින් විස්මයජනක සොයා ගැනීමක් ලෙසයි සැලකෙන්නේ.

මේ පිළිබඳව පර්යේෂණය කරන විද්‍යාඥයන් මදුරුවා එදා උරා බිව් ආහාර වේල ගැන පිරික්සන්නට නව තාක්ෂණික ක‍්‍රමවේදයක් ද භාවිත කර තියෙනවා. කෘමීන් අනාදිමත් කාලයක සිට රුධිරය උරා බිව් බව ඔප්පු කරන්නට මෙය හොඳ අවස්ථාවක් වෙලා! ඔවුන් ඩයිනොසෝරයන්ගේ පවා ලේ උරා බී ඇති බව මෙයින් පැහැදිලි වෙනවා.

මෙසේ සොයා ගෙන ඇති ඒ මදුරුවා එදා ලේ උරා බිව් මොහොතේ ම සිදු වූ අනතුරක් නිසා පොතුගලක ශල්කයක් තුළ සිර වී මිය යන්නට ඇතැයි විශ්වාස කෙරෙනවා.

මේ පිළිබඳ පර්යේෂණයේ නියුතු විද්‍යාඥයන් මේ මදුරුවා එදා උරා බිව් ආහාර වේල ගැන පිරික්සන්නට නව තාක්ෂණික ක‍්‍රමවේදයක් ද භාවිත කර තියෙනවා. වසර මිලියන 46ක් පමණ එපිට යුගයේ පවා මදුරුවන් ලේ උරා බිව් බව මෙයින් ඔප්පු වෙනවා. ඉහළ ඡායාරූපයේ දක්වෙන්නේ ඒ මදුරුවා පොතුගල තුළ සිර වී සිටි අන්දමයි.

මල් කැකුළු තුළින් ති‍්‍රමාණ ක‍්‍රමයෙන් කළ හැකි විස්මිත නිර්මාණ ගැන ඔබට කීවා මතක ඇති. දැන් විද්‍යාත්මක නිමැවුම් ඉන් ඔබ්බටත් විහිදෙන්න පටන් අරන්. දැන් අලූත් තාක්ෂණය චතුර්මාන (4D) ක‍්‍රමයට මැවීමේ කි‍්‍රයාවලියයි.

නවීන ලෝකයේ ඉතා ජනපි‍්‍රය ගෘහභාණ්ඩ වර්ගයක් තියෙනවා, ඉකෙයා (Ikea) කියා. ස්වීඩනයෙන් තමයි, මෙය ලොවට හඳුන්වා දුන්නේ. ඉන්වාර් කැම්ප‍්‍රැඞ් (Ingvar Kamprad) නම් 17 හැවිරිදි තරුණයෙකුගේ නව නිපැයුමක්. එල්ම්ටාරිඞ් (Elmtaryd) කියන ඔහුගේ ගමේ නමෙයි, අගුනාරිඞ් (Agunnaryd) කියන නගරයෙ නමෙයි මුල අකුරු එකතු කරල තමයි, මේ වෙළඳ නාමය තනා ගෙන තියෙන්නෙ.

පසුගියදා පාකිස්ථානයේ ප‍්‍රබල භූමිකම්පාවක් ඇති වුණා. 7.8ක් වූ ඒ භූමිකම්පාවෙන් බලූකිස්ථානය අසල මුහුදේ අලූත් දූපතක් මතු වුණා. ලෝකයේ අලූත් ම දූපත එයයි.

සල්සාලා කෝහ් (Zalzala Koh) යනුවෙන් ඒ දූපත නම් කරලා තියෙනවා. දාල්බන්දින්වලට සැතැපම් 145ක් ගිනිකොන දෙසින් හටගත් මේ භූම්කම්පාව නිසා දැන් එය බලන්න සංචාරකයන් වගේම පාකිස්ථාන වැසියන් වැල නොකැඩි එනවා. ඒ දූපතටත් ගොඩ වෙනවා. ගිනිගන්නාසුලූ වායුව, විස දුම් ආදිය ඇති බව අනතුරු හැෙඟව්වත් ඒවා ගනන් නොගෙනයි, ඔවුන් එහි එන්නෙ.

ඒ දූපතේ පිපිරුණු මඩ, වැලි, ගල් මුසු බිම මත මුහුදු සතුන්ගේ මළ සිරුරු, විශේෂයෙන් ම මාළුන් මළකුණු පිරිලා තියෙනවා.

මෙන්න ලෝකයේ අලූත් ම දූපත අහසට පෙනෙන හැටි. මේ මඩ කන්ද මීටර් 15ක් 20ක් විතර උස ඇති. මිනිසුන්ට ඒ මත ඇවිද ගෙන යා හැකි තරමට එහි බිම ඝනකම් කියලයි, කියන්නෙ.

හැම කෙනකුටම මේ කටයුත්ත වරකට විනාඩි හතරක්වත් ගත කරන්න සිදු වෙනවා. ඒ කාලයක් වැඩියි කියල හිතන අය ඉන්නවා. උදේ ? දෙකේදිම ඕක කරන්න වුණාම තවත් කරදරයි නේ. මේ මා කතා කරන්නේ දත් මැදීම ගැනයි.

දත් මැදීමට යන කාලය ඉතුරු කර ගන්න නව ක‍්‍රමයක් දැන් සොයා ගෙන තියෙනවා. දැන් දත් මදින්න තත්පර හයක් වැනි ඉතා කෙටි කාලයක් විතරයි. මෙහි දී භාවිත කරන බුරුසුව සාම්ප‍්‍රදායික දත් බුරුසුව වගේ නෙවෙයි. පුද්ගලයාගේ කටටම ගැළපෙන්න ති‍්‍රමාන පි‍්‍රන්ටරයකින් තනා ගන්නා අමුතු තාලේ එකක්.

එය හැඳින්වෙන්නේ බ්ලිසිඩන්ට් (Blizzident) කියලයි. සාමාන්‍ය දත් බුරුසුවකට වඩා බොක්සිං කී‍්‍රඩකයන් දත්වල ආරක්ෂාවට දමා ගන්නා ආරක්ෂක ආවරණයක් වගේ එකක්.

දත් මදිනවා වෙනුවට කරන්න තියන්නේ එය දත් මතුපිට සිටින සේ තියා ගෙන හපන එකයි.

දත් මැදීමේදී මේ බ්ලිසිඩන්ට් දත් පිරිසුදුකරණය දත් අතර තබා හැපීමෙන් දත් පිරිසුදු වෙනවා.

අනාගතයේ එන දුම්රිය කෙබඳු එකක්ද? ටේ‍්‍රන් (train) කියන ඉංගිරිසි වදනට දුම්රිය යන්න කොහෙත්ම අදට ගැළපෙන්නෙ නැහැ. අදට නෙමෙයි එදාට ගැළපුනෙත් නැහැ. මොකද දුම දාගෙන ගියාට ඒ වාහනයත් දුමෙන් නෙමෙයි දිව්වෙ. ගල් අඟුරු යොදා ඇති කරගත් වාෂ්ප බලයෙන්. ඒ නිසා ඒ කාලෙම මාර්ටින් වික‍්‍රමසිංහ සූරීන් ඒක පීල්ල උඩ ගිය නිසා ‘රේල්’ (rail) යන වදනෙන් ‘රේල්ලූව‘ කියල වචනයක් තැනුවා. ඒ ඇසුරෙන් ‘රේල් දෙපාර්තමේන්තුව’, රේල් නැවතුම’, රේල් පොළ’ ආදි වදන් තනා දුන්නා. ඒත් ඒ වදන සමත් වුණේ නෑ, දුම්රිය කියන වදන නවතාලන්න. අද තියෙන ඒවට නම් දුම්රිය කියන වදන කොහොමටත් ගැළපෙන්නෙ නැහැ.

ඒත් වචනයක් පැළපදියම් වුනාහම අපට ඒ වචනය පාවිච්චි කරන්නම වෙනවා. ඒ නිසා අපිත් ඉන්ධන පිරිමහින, කාර්යක්ෂමතාවෙන් උසස්, සුවපහසුවෙන් වැඩි, යම්තම් දුමක් තියා සුළඟක්වත් පිට නොකරන, මේ විස්මිත උමං දුම්රියටත් ඒ නම ම යොදමු. මෙහි ඇති ලොකුම විස්මය මෙය ධාවනයට රියැදුරකු අවශ්‍ය නොවීමයි.

මේ තමා ඉන්ස්පිරෝ උමං දුම්රිය. පදවන්න රියැදුරෙක් නෑ. ඉන්ධන පිරිමහින උසස් සුවපහසුවෙන් යුත් ගමනාගමනයක් ඔබට ලබා දෙනවා. ඔක්තෝබර් 8 වැනිදා ලන්ඩනයේ දී මහජනයාට ප‍්‍රදර්ශනය කෙරෙනවා.

ඒක අඟල් 10කට වඩා උස නැහැ. බැලූබැල්මටම ළමයින්ගෙ සෙල්ලම් බඩුවක් වගෙයි. ඒත් මේ ති‍්‍රමාන (3D) ගෘහස්ත පි‍්‍රන්ටරය අපේ ජීවිතය තුළ ලොකු පෙරළියක් කරාවි.

ඔක්තෝබර් පළමුවැනිදා බි‍්‍රතාන්‍යයේ වෙළඳ පොළට ආ ‘ද කියුබ්’ (The Cube) නම් වූ මේ අපූරු උපකරණයට පුළුවන් ඔබට අවශ්‍ය හුඟක් දේ ගෙදරදී ම තනා දෙන්න. ඒවා සොයසොයා වෙළඳ පොළ පීරන්න අවශ්‍ය වෙන්නේ නැහැ.

වර්ග අඟල් 5.5ක් දක්වා ඕනෑම ප‍්‍රමාණයක දෙයක් ප්ලාස්ටික්වලින් නිපදවන්න මේ ති‍්‍රමාන පි‍්‍රන්ටරයට පුළුවන්. ළමයින් කෙළිබඩු, පාටිවලට අවශ්‍ය හැඳිගෑරුප්පු, කුස්සියට අවශ්‍ය ප්ලාස්ටික් මෙවලම් වැනි ඕනැම දෙයක් චෙස් ඉත්තන් වැනි දේත් එසැණෙන් තනා ගන්න පුළුවන්.

පි‍්‍රන්ටරය කියා අප මෙහිදී මෙයට භාවිත කරන්නේ ‘මුද්‍රණ යන්ත‍්‍රය’ කියා යොදන්න බැරි නිසයි. කලින් තිබූ පි‍්‍රන්ටරයට වැඩි දෙයක් දැන් මෙයට කළ හැකියි. මෙයට ‘නිෂ්පාදන යන්ත‍්‍රය’ කියා කිව හැකි වුවත් මා හිතන්නේ ඊට වඩා පහසුයි, ‘පි‍්‍රන්ටරය’ කියා කියන එක.

ප්ලාස්ටික් විප්ලවය - මෙයට යොදන ප්ලාස්ටික් කාට්රිජය (වමේ) වර්ණ 16ක ප්ලාස්ටික යොදා ගත හැකියි.

වායු දූෂණය නිසා වසරක් පාසා ලොව පුරා නොමේරු දරුවන් විසි එක් ලක්ෂයක් (මිලියන 2.1ක්) මියයන බව අලූත් ම පර්යේෂණයකින් හෙළි වෙනවා. මෙසේ මියයන ළදරු මරණ සංඛ්‍යාව මරණ අනුපාතය අනුව ඇතැම් රටවල ඉතාමත් වැඩියි.

නාසා ආයතනයේ පෘථිවි නිරීක්ෂණාගාරය වායු දූෂණය වැඩියෙන් සිදු වන ප‍්‍රදේශ දැක්වෙන ලෝක සිතියමක් සකස් කර තියෙනව, මෙහි ඇති අවදානම හා තත්වය තේරුම් ගන්න පහසු වෙන්න. ඒ දෙස බැලූ පමණින් ඔබට තේරුම් ගන්න පුළුවන් වායු දූෂණයට බලපාන ප‍්‍රධාන සාධකය ලෙස සැලකෙන ඉතා සියුම් අංශු (fine particulate matter) කොටස් ලොව පුරා විසිරී ඇති අන්දම ගැන.

1850 ජනවාරි 1 වැනිදා ලෝකයේ පැවති මට්ටම පිළිබඳ දත්තත්, 2000 ජනවාරි 1 වැනිදා වන විට පවතින දත්තත් ඒ මගින් සන්සන්දනය කළ හැකියි. ඒ අනුව වසරකට වර්ග කිලෝමීටර් 1000ක් තුළ සිදුවන නොමේරු දරුවන්ගේ මරණ සාමාන්‍යය දක්වා තියෙනවා.

මේ සිතියමෙන් දැක්වෙන්නේ ඇමරිකාවේ උතුරු කැරොලිනා විශ්ව විද්‍යාලය විසින් රැස් කර ගන්නා ලද දත්තයි. තද දුඹුරු පැහැයෙන් දැක්වෙන්නේ වැඩි ම ළදරු මරණ සිදු වන ප‍්‍රදේශයයි. නිල් පැහැයෙන් දැක්වෙන්නේ 1850 ගණන්වල පැවතියාට වඩා වායු දූෂණය අඩු වී පරිසරයේ වායුව යහපත් අතට හැරුණු රටව…