මල් කැකුළු

විද්‍යාඥයන් විසින් මැලේරියාව මර්දනය කළ හැකි ‘විප්ලවකාරී’ එන්නක් සොයා ගෙන තියෙනවා. වසරක් පාසා 620,000ක් මිනිස් ජීවිත ගොදුරු කර ගන්නා මේ මැලේරියාව මඬින්නට ක‍්‍රමයක් ලෙස එන්නතක් සොයා ගෙන තිබුණේ නැහැ.

මේ එන්නත සොයා ගෙන තියෙන්නෙ ටැන්සානියාවේ දරුවන් පිරිසකගෙන්. ඒ දරුවන්ගේ සිරුරු තුළ ස්වාභාවිකව මේ මාරක රෝගයට ප‍්‍රතිශක්තියක් ඇති වෙනවා. විස්මිත සොයා ගැනීමට මග පෑදෙන්නේ ඒ දරුවන්ගේ සිරුරු තුළ මැලේරියාව ඇති කරන පරපෝෂිතයන් රතු ෙසෙල තුළම කොටු කර ගන්නට ඒ දරුවන්ට ඇති හැකියාව තේරුම් ගැනීම නිසයි.

මේ සඳහා එක් වූ පර්යේෂකයන් කියන්නේ මේ නව සොයා ගැනීම අනුව තැනූ එන්නත පරීක්ෂණ අවස්ථා පහක දී මීයන්ට ලබා දුන් බවයි. ඒ මීයන්ට මැලේරියාවෙන් ආරක්ෂාව සැලසුණා. ඉදිරි සතිවලදී පර්යේෂණාගාරවල ඇති කරන වඳුරන්ට මේ එන්නත ලබා දෙන්න ඔවුන් බලාපොරොත්තු වෙනවා.

ලොව පුරා කාලයක් තිස්සේ වෛද්‍ය පර්යේෂකයන් හා විවිධ වෛද්‍ය පර්යේෂණ ආයතන මේ සඳහා එන්නතක් සොයා ගන්න කාලයක් තිස්සේ වෙහෙසෙනවා. දැන් ඒ හපන්කම කවුරුන් හෝ කළා යැයි කීම කාගේ සතුටට කරුණක්.
මෙහි දැක්වෙන්නේ මැලේරියා ආසාදනයට ලක් වූ රතු රුධිර ෙසෙලයක විශාලනය කළ රූපයක්.

වසූරිය රෝගය සහමුලින්ම මිහිමතින් තුරන් කර දැන් වසර 30කටත් වැඩියි. අප කුඩා ළමුන්ව සිටියදී වසූරිය වැළඳීම වළක්වන්නට ප‍්‍රතිශක්තිකරණ එන්නත අනිවාර්ය කර තිබුණා මතකයි. හැම ළමයකුගේම අතේ ඒ එන්නතේ කැලල ඉතිරිව තිබුණා. අද ළමයින්ට ඒක අනිවාර්ය නැහැ. ඒ වසූරිය රෝගය සම්පූර්ණයෙන්ම මිහිමතින් අතුගාලා දාලා තියෙන හින්දයි.

මේ වයිරසය දැනට ආරක්ෂා සහිතව තබා ඇත්තේ දෙතැනකයි. ඒ ඇමරිකාවේ හා රුසියාවේ රසායනාගාර දෙකක, දැඩි ආරක්ෂාව මැදයි. ලෝකයේ සෞඛ්‍ය අමාත්‍යවරුන් අද හෙටම රැුස් වෙනවා, ඒ මේ වයිරසයේ ඉරණම ගැන තීන්දුවක් ගන්නයි.

දැනට මේ වයිරස සාම්පල වයල දෙක පරිස්සමෙන් තබා ගෙන ඉන්නේ අනාගතයේ මේ වසූරිය මාරයා නැවත කවදා හේ මතු වුවහොත් ඊට පිළියම් යොදන්නට අවශ්‍ය ඖෂධ තැනීමට පර්යේෂණ කරන්නයි.

මේ දශක තුනකට පෙර ලෝකය විනාශ කළ මාරක වසූරිය රෝග පැතිර වූ වෙරියෝලා වයිරසයයි. මේ ඒ වයිරසයේ ඉලෙක්ට්‍රෝන අන්වීක්ෂයකින් ගන්නා ලද විශාලනය කළ පිළිබිඹුවක්.

මෙතෙක් ලෝකයේ හමු වී ඇති විශාලතම සත්වයාගේ අස්ථි සොයා ගැනීමට විද්‍යාඥයන් සමත් වී තියෙනවා. නම පැටගෝනිටයිටන් මයෝරම්. මිහිමත ඇවිද ගිය ලෝකයේ ලොකුම සතා ලෙස මෙතෙක් හඳුනා ගෙන තිබුණේ ආජෙන්ටිනෝසෝරස (Argentinosaurus) නම් ඩයිනොසෝරයායි. ඒ වාර්තාවලට අනුව ලෝකයේ වැඩිම බරකින් හා දිගින් යුත් සත්වයාත් ඌමයි. ඒ සතා පරදවන මේ අලූත් සතාත් ඩයිනොසෝරයෙක්. සොයා ගෙන ඇත්තේ ආජෙන්ටිනාවෙන්මයි.

විද්‍යාඥයන් විශ්වාස කරන විධියට මේ අලූත් සතා අයත් වන්නේ ටයිටනෝසෝර් (titanosaur) සත්ව විශේෂයටයි. වැඩුණු සතකු බරින් රාත්තල් 170,000ක් විතර වෙනවා. ඌ ප‍්‍රමාණයෙන් දැනට ලෝකයේ ගොඩබිම වෙසෙන වැඩිම විශාල සත්වයා වූ අපි‍්‍රකානු ඇතුන් 14කුට සමානයි, කියලයි කියන්නෙ. ඌ දිගින් අඩි 170ක්. බර ටොන් 100කට ආසන්නයි! උස තට්ටු හතක ගොඩනැගිල්ලක්, එනම් මීටර 20ක් උසයි.

මේ සතාගේ අස්ථි මුලින්ම සොයා ගෙන ඇත්තේ පැටගෝනියාවේ දේශීය ගොවියකු විසින්. ඒ පුවත මුල්වරට ලෝකයට ගෙනාවේ බීබීසී සොබාදම් ඉතිහාස ඒකකය විසින්.

මේ යෝධ ඩයිනෝසරයාගේ කලවා ඇටය හෙවත් ඌර්වාස්ථියයි. උගේ සිරුරේ ප‍්‍රමාණය අසලින් වැතිර සිටින මිනිසාගෙන් ඔබට සිතා ගත හැකියි.
ඒ ගවේෂණය කළ පිරිසේ සිටි එක් පොසිල විද්‍…

විසිවන සියවසේ මැද හරියේ විද්‍යා ප‍්‍රබන්ධවලින් අනාවැකි පළවුණා අනාගතයේ දී ජීවිතය කොයි වගේ වෙයිද කියා. ඒ කාලයේ දී සිතුවේ මේ කාලය වන විට අපට ‘ජෙට් ක‍්‍රමයට’ අහසින් වැඩ යන්නට හැකි වෙයි, ඒ වගේ ම ගෙදර දොර වැඩ යන්ත‍්‍රසූත‍්‍රවලින් කර ගන්නට පුළුවන් වෙයි කියලයි.

ඒත් ඒ කාලයේ හිටියා එක නව නිපැයුම්කරුවෙක් විකාරරූපී යන්ත‍්‍රසූත‍්‍ර යොදා ගෙන අනාගතය ගැන අනාවැකි කියපු. පැරණි මාදිලියේ යන්ත‍්‍රසූත‍්‍ර ඇසුරෙන් යම් යම් නව නිර්මාණ පරිකල්පනය කරන්න ඔහු සමත් වුණා, 21 වැනි සියවස වෙනුවෙන්.

ඔහුගේ නිර්මාණ අපූරු සිතිවිලිවලින් ජනිත වූ ඒවායි. පරිසර මිතුරු මෝටර් රථවල පටන් අත්‍යාලංකාර පියසැරි යතුරු වගේම අපූරු ගෙදරදොර උපකරණ රැුසක් ඔහුගේ සංකල්පනා අතර තිබුණා. ඔහුගේ නම රෝලන්ඞ් එමිට් (Rowland Emett). ඔහු සුප‍්‍රකට නව නිපැයුම් කරුවෙක්. ඒ වගේම කාටූන් ශිල්පියෙක්. චිත‍්‍රපටවලට නව සංකල්පනා එක් කළ අයෙක්.

මීට වසර 60කට පෙර ඔහු කාටූන් චිත‍්‍ර හා මූර්තිවලින් පමණක් නොව ඔහුගේ නව නිපැයුම් ආදර්ශන මගින් අද ලෝකය ගැන අනාවැකි පළ කළා. පසුගියදා එංගලන්තයේ බර්මින්හැම්හී කෞතුකාගාරයේ හා කලාගාරයේ පැවත්වුණු අමුතු ප‍්‍රදර්ශනයකින් මීට අවුරුදු 60කට ප…

හෙලිකොප්ටර ගුවන්යානා දෙමුහුන් (හයිබි‍්‍රඞ්) යානා කි‍්‍රයා කරන්නේ බැටරි බලයෙන්. ඒ නිසා ඒවාට ධාවන පථයක් අවශ්‍ය නැහැ. කෙළින් ම හිටි තැනම ඉහළ නඟින්න පුළුවන්.

දැන් වායු බලශක්තිය පිළිබඳ ඉංජිනේරුවන් කණ්ඩායමක් වෙහෙස ගන්නවා, ධාවන පථයක් නැතිව කෙළින්ම ඉහළ නැඟිය හැකි කුඩා ඉලෙක්ටි‍්‍රක් ගුවන් යානයක් නිපදවන්න.

ඒක ඉහළට එසවෙන්න හෙලිකොප්ටරයක් ඉහළ නඟින විධියටයි. එය නම් කර ඇත්තේ ‘එස් 2’ කියායි. මේ ‘එස් 2’ යානයෙහි බමන තල 12ක් තියෙනවා. ඉහළ නැංවූ පසු ඒ බමන තල හකුළා ගෙන සාමාන්‍ය ගුවන් යානයක් මෙන් පියාසර කළ හැකියි.

ඒ ඉලෙක්ටි‍්‍රක් ගුවන් යානයට එක එල්ලේ ම ඉහළට නැඟ, ඉහළට නඟින්න යොදා ගත් බමන තල ගුවනට නැංග පසු හකුළා ගන්න පුළුවන්.

තේ බීම සඳහා ටී බෑග් හෙවත් තේ මලූ අද ලොව පුරා බහුලව භාවිතා කෙරෙනවා. ඒත් තේ වගේ පහසුවෙන් කෝපි බොන්න පුළුවන් විධියක් මෙතෙක් තිබුණේ නැහැ.

ඒත් ඒ ක‍්‍රමයට පාවිච්චි කර ඉවත දැමිය හැකි ‘කෝපි තනන මැසිමක්’ දැන් තනා තියෙනවා. මේ ක‍්‍රමය ක්ෂණික කෝපි තනනවාට වඩා සාර්ථක එකක්. කෝපිවල රසය නොඅඩුව ආස්වාදනය කරන්නත් පුළුවන්.

මේ නව ක‍්‍රමය නිර්මාණය කළේ ඩෙන්මාර්ක ජාතික උල්රික් රසමුසේන්. ඔහුගේ නිවසේ කෝපි මැෂිමේ තිබූ පෙරණ අවසන් වීම නිසයි, මේ නව ක‍්‍රමය තැනීමට හිත ගියේ.

මුද්දර එකතු කිරීම (Philately) විනෝදාංශයක් වගේම හොඳ ආදායම් මාර්ගයක්. පුංචි වුණාට තැපැල් මුද්දරයක් කියන්නේ රටක ඉතිහාසය කියාපාන කැඩපතක්. රටකින් රටකට හොඳ හිත පතුරුවමින් යන සංස්කෘතික තානාපතිවරයෙක්!

ඒ වගේ පැරණි තැපැල් මුද්දරයක් එහි මුහුණත සඳහන් වටිනාකමට හුඟක් වැඩිවෙන වෙලාවල් තියෙනවා. එහෙම වෙන්නේ ඒවායේ ඇති දුලබකම නිසයි.

ඒ වගේ 1873 දී ලිපිගොනු ගොඩක් අස්සේ තිබී හමුවුණු පාවිච්චි කළ ශත එකේ තැපැල් මුද්දරයක් පසුව වෙළෙඳ පොළේ දී සිලිං හයකට විකුණුණා. බි‍්‍රතාන්‍ය ගයානාව (British Guiana) විසින් නිකුත් කළ ශත එකේ දම්පාට තැපැල් මුද්දරය (1c Magenta stamp) දැන් යළිත් වෙන්දේසිය සඳහා වෙළෙඳපොළට ඇවිත්. අද, වසර 141කට පසු, එයට මුද්දර වෙන්දේසියේ දී ඇමරිකන් ඩොලර් මිලියන 20ක මුදලක් ලැබේවි යැයි විශ්වාස කරනවා.

මෑතදී ‘ලොව වඩාත් වටිනාම මුද්දරය’ ලෙස හඳුන්වනු ලැබූ මේ පැති අටේ හැඩැති තැපැල් මුද්දරය 2014 ජූනි මාසයේ 17 වැනිදා ඇමරිකාවේ නිව්යෝක්හිදී ප‍්‍රසිද්ධ වෙන්දේසියේ විකිණීමට නියමිතයි.

මෙය දැනට ලෝකයේ සුරක්ෂිතව ඉතිරි වී ඇති මේ වර්ගයේ එකම මුද්දරය ලෙස සැලකෙනවා. මෙය නිකුත් කරන ලද්දේ 1856දියි. බි‍්‍රතාන්‍ය ගයානාවේ තැපැල් මහතා…

ප්ලාස්ටර බදාම යොදන ක‍්‍රමය පසුගිය වසර 300ක කාලයක් තිස්සේ වෙනස් වී ඇත්තේ ඉතාමත් සුළු වශයෙන්. ඒත් ප‍්‍රතිකාර ක‍්‍රමය නම් නව මුහුණුවරක් ගෙන 21 වැනි සියවසට සරිලන ආකාරයට වෙනස් වී තියෙනවා.

ති‍්‍රමාන මුද්‍රණ යන්ත‍්‍රයක් මගින් නව ආකාරයක ප්ලාස්ටර කාස්ටයක් තනා ගැනීමේ නව ක‍්‍රමයක් සොයා ගෙන මේ නව නිපැයුම වෙනුවෙන් තුර්කි ජාතික සිසුවෙක් සම්මානයක් දිනා ගෙන තියෙනවා. ඔහු තුර්කියේ ඉස්මීර්හි වෛද්‍ය ශිෂ්‍යයෙක්. නම ඩෙනිස් කැරසාහින් (Deniz Karasahin)

මේ සම්මානලාභී අස්ථ්‍යාභ වෛද්‍ය කාස්ටරය හෙවත් ‘ඔස්ටියොඞ් මෙඩිකල් කාස්ට්’ නම් නව ප්ලාස්ටරය නිසා කැඩුම් බිඳුම්වල විශාල පෙරළියක් වේවි. මෙමගින් අතිධ්වනි තරංග යොදා ගෙන සුව වීම ඉක්මන් කරවන්නටත් පුළුවන්.

බැලූ බැල්මට මේක ට‍්‍රයිසිකල් එකක්, ඒ කියන්නෙ රෝද තුනේ රියක්. ඒත් මේක සාමාන්‍ය ට‍්‍රයිසිකල් එකකට වෙනස් එකක්.

මේ නම් කර තියෙන්නේ ජගර්නෝට් (Juggernaut) කියලයි. ඉංගිරිසි අරුතින් නම් යෝධ මෝටර් රථය කියන එකයි. ඒත් මේ බයික් එකක්, පැද ගෙන යන්න පුළුවන්.

පවුම් 2500ක් මිල කර ඇති මේ බයික් එක පැද ගෙන ඔබට ඕනෑ තැනකට යන්න පුළුවන්. හිම මත, අයිස් තට්ටු මත, විතරක් නොවෙයි, ගැටි සහිත බිම්වලත්, පඩි පෙළවලිනුත් පහසුවෙන් යන්න පුළුවන්.

මෙය නිර්මාණය කළ ආයතනය කියන විධියට මෙහි ඉදිරියෙන් යොදා ඇති රෝද දෙක නිසා මේ බයික් එකට ස්ථායී බවක් ලැබෙනවා. ඕනෑම බාධකයක් උඩින් නොපෙරළී පැද ගෙන යන්න පුළුවන්.

මේ ඉස්සරහ රෝද දෙක නිසා රන්ගු ජගර්නෝට් බයික් එකෙන් ඕනෑම මතුපිටක නොපෙරළී පැද යන්න පුළුවන්.

ඔබට ඉතා දුර්ලභ, ඒ වගේම, අපූරු දසුන් පෙළක් ඉදිරිපත් කරන්නයි මේ සූදානම් වෙන්නෙ. මේ බෙංගාල ව්‍යාඝ‍්‍රයන් තුන්දෙනකුගේ දුවන වේගය පරීක්ෂා කරන්න කරපු රූ ගත කිරීමක්. බෙංගාලයේ නැත්නම් බංග්ලාදේශයේ පටි ගත කළ දසුන් නෙමෙයි. ඇමරිකාවේ දකුණු කැරොලිනාවේ මයිටල් වනජීවී සංරක්ෂිතයේ දී තමයි මේ රූ පෙළ සංවිධානය කර පටි ගත කරනු ලැබුවේ.

මේ යෝධ සතුන් ගොදුරක් කරා දුවන ආකාරය ඔබ ඉදිරියෙන් පෙනෙන විධියට කළ රූ ගත කර ඇති නිසා දුවන විට ඔවුන්ගේ මුහුණුවල ඇති වන වෙනස්කම් පවා ඔබට මෙයින් දැක ගත හැකියි.

බළල් පවුලට අයත් මේ යෝධයන් තුන් දෙනා කැමරාවට හසු වූයේ ඇමරිකාවේ දකුණු කැරොලිනාවේ මයිටල් වනජීවී සංරක්ෂිතයේදියි.

ඔබ සිතා සිටියාද ඔබේ ඔරලෝසුව හරියටම නිවැරදිව වෙලාව දක්වනවාය කියා. ඒත් ලෝකයේ බොහෝ ඔරලෝසුවල වේලාව නිවැරදි නැති බවයි, ඇමරිකානු රජය පවසන්නේ. ඔවුන් වඩාත් නිවැරදි ඔරලෝසුවක් තනා තියෙනවා. ඔවුන් කියන විධියට වසර මිලියන 300ක් ගියත් ඒ ඔරලෝසුවේ වේලාව තත්පරයකින් අංශුවකින්වත් වෙනස් වෙන්නේ නැහැ.

ඒක පරමාණුක ඔරලෝසුවක්! මේ වන විටත් නිවැරදි වේලාව දැක්වූයේ පරමාණු බලයෙන් කි‍්‍රයා කළ ඔරලෝසු තමයි. ඒත් මේ ඔරලෝසුව ඒ හැම ඔරලෝසුවකට ම වඩා තුන් ගුණයක් නිවැරදියි.

මේ නව ඔරලෝසුව තනා ඇත්තේ ඇමරිකාවේ වානිජ දෙපාර්තමේන්තුව යටතේ ඇති ‘එන්අයිඑස්ටී’ (NIST) යන කෙටි නමින් හැඳින්වෙන ජාතික ප‍්‍රමිති හා තාක්ෂණ ආයතනය (National Institute of Standards and Technology) විසිනුයි. මේ නව ඔරලෝසුව හැඳින්වෙන්නේ ‘එන්අයිඑස්ටී එෆ්-2’ (NIST-F2) කියායි. ඇමරිකාවේ සම්මත වේලාව දැන් සකසන්නේ මේ නව ඔරලෝසුව මගිනුයි.

මේ පරමාණුක ඔරලෝසුව ඉතාමත් නිවැරදිව තත්පරයේ දිග මනින්න භාවිත කරන්නේ සීසියම් (cesium) පරමාණුයි.

මේක සාමාන්‍ය ඔරලෝසුවක් නෙමෙයි, ලෝකයේ ඇති වඩාත් නිවැරදිව වේලාව දක්වන ඔරලෝසුව මෙයයි. ‘එන්අයිඑස්ටී’ ආයතනයේ භෞතික විද්‍යාඥ ස්ටීව් ජෙෆර්ට්ස් (පසුපසින්) ට…

මල් කැකුළු පාථක දර්ශන අපගෙන් ප්‍රශ්නයක් විමසුවා. දර්ශන ඔබ ඇහුවෙ ඉර බහින වෙලාවට වගේම ඉර පායන වෙලාවට විශාලව හා තද රතට පෙනෙන්නේ ඇයි කියලයි. ඒකට උත්තරය කීප විධියකට දෙන්න පුළුවන්.

කාබන් පමණක් යෙදූ ලෝකයේ ප‍්‍රථම නිනිති ප‍්‍රමාණයේ තාක්ෂණික ලේසරය (nanoscale laser) ඕස්ටේ‍්‍රලියාවේ දී බිහිවෙයි! එය සැලසුම් කළ මේ පර්යේෂණ කණ්ඩායමේ නායකත්වය දරන්නේ ශී‍්‍ර ලාංකික විද්‍යාඥයෙක්! ඔහු නිනිති තාක්ෂණ විශේෂඥයකු වූ චානක රූපසිංහයි.

ඔබේ ජංගම දුරකතනය නැති වීමේ අවදානම ගැන තවදුරටත් වද වෙන්න ඕනෑනෑ. මේ නව තාක්ෂණය නිසා එය ඔබේ ටී ෂර්ට් එකේ පි‍්‍රන්ට් කරන්න පුළුවන්.

ලෝකයේ ප‍්‍රථම ‘ස්පැසරය’ (spaser) නැනෝ ප‍්‍රමාණයේ ලේසරය දැන් විද්‍යාඥයන් විසින් සැලසුම් කර අවසානයි. ග‍්‍රැෆේන් (graphene) හා කාබන් (carbon) යොදා තැනෙන මේ ‘ස්පැසරය’ කෙතරම් කුඩා එකක් ද යත් ඒ මගින් ඉතා කුඩා මයික්‍රෝචිප් මුද්‍රණය කළ හැකියි. ඒවා ටී ෂර්ට්වලට, වෙනත් ඇඳුම්වලට ඇලවිය හැකියි.
දැන් විද්‍යාඥයන් විසින් සැලසුම් කර ඇති ලෝකයේ ප‍්‍රථම ‘ස්පැසරය’ (spaser) නැනෝ ප‍්‍රමාණයේ ලේසරය චිත‍්‍රශිල්පියකුට පෙනෙන හැටි. මේ ස්පැසරය කෙතරම් කුඩා එකක් ද යත් ඒ මගින් ඉතා කුඩා මයික්‍රෝචිප් මුද්‍රණය කර කමිසයේ ඇලවිය හැකියි.