නූගත් දරුවකු වූ දහසය හැවිරිදි ජෝශප් හෙන්රි (1797-1878) 1813 නිවාඩු කාලයේ දී අසල ඇල්බනි නගරයේ පල්ලිය පිහිටි බිමේ සෙල්ලම් කරමින් සිටියේය. ඔහු හදිසියේ ම තමා ඉදිරියේ මතු වූ හාවකු පසුපස දුවන්නට විය. හාවා පල්ලිය තුළට දිව ගියේය. එහි අල්ලා තිබූ ලෑලි කීපයක් අඩු බව දැක ඔහු ඊළඟට කළේ ඒවා සොයා පල්ලිය පුරා පරීක්ෂා කිරීමය. එසේ පරීක්ෂා කරද්දී එහි පොත් රාක්කයක තිබූ පොතක් ඔහුගේ නෙත් ඇද ගත්තේය. එහි නම ‘ලෙක්චර්ස් ඔන් එක්ස්පෙරිමන්ටල් ෆිලෝසොෆි’ය. එහි අරුත ‘ප‍්‍රායෝගික දර්ශනවාදය පිළිබඳ දේශන’ යන්නයි. උඩින් පල්ලෙන් එය පෙරළා බැලූ ඔහුට එය සම්පූර්ණයෙන් ම කියවන්නට සිතක් පහළ විය. ඒ ගැන පැහැදුණු පල්ලියේ පූජකවරයා ඒ පොත හෙන්රිට පරිත්‍යාග කළේය. ඒ පොත කියවීමෙන් පසු ඔහුට ඉගෙනීම සඳහා තවදුරටත් පාසල් යන්නට සිත් විය. අවසානයේ දී ඔහු දහනව වන සියවසේ ඇමරිකාවේ විසූ විශිෂ්ටතම විද්‍යාඥයා බවට පත් විය. ඔහු ඇමරිකන් සිවිල් යුද සමයේ විද්‍යාව පිළිබඳ ජාතික ප‍්‍රබෝධයක් ඇති කිරීමට පුරෝගාමී වූයේය. වානිජ කටයුතු සඳහා යොදාගත් විදුලි පණිවුඩ ක‍්‍රමයට මග පෑ¥ ප්රථම විද්යුත් චුම්බක ටෙලිග‍්‍රාෆය ඔහුගේ නිපැයුමකි. කාලගුණ විද්‍යා නිරීක්ෂණ වාර්තා ක‍්‍රමයද ඔහු විසින් ආරම්භ කරන ලද්දකි. ඇමරිකාවේ අලූතින් පිහිටුවන ලද ස්මිත්සෝනියන් ආයතනයේ ප්රථම ලේකම්වරයා හා අධ්‍යක්ෂවරයා වූයේ ද ඔහුයි. ඔහුගේ අවමඟුලට ඇමරිකානු ජනාධිපති රදර්ෆර්ඞ් බී. හේස් ද සහභාගි විය.
විස්තර සඳහා බලන්න විකිපීඩියා විශ්වකෝෂය.
0 Comments